کد مطلب:37514 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:31

گنجینه پرسمان » اهل بيت

چرا حضرت علي (7) ميفرمايند: زن ناقص العقل و الايمان است؟

گاهي حادثه يا موضوعي در اثر يك سلسله عوامل تاريخي، زمان، مكان و... ستايش يا نكوهش ميشود، اما نه به اين معني كه اصل طبيعت آن شيء قابل ستايش يا مستحق نكوهش باشد; بلكه احتمال دارد زمينه يا دليل خاصي باعث اين ستايش يا نكوهش شده باشد.

بخشي از نكوهشهاي نهج البلاغه راجع به زن، ظاهراً به جريان جنگ جمل بر ميگردد; يعني جنگي كه به شهادت تاريخ، زمينة دو جنگ صفين و نهروان را فراهم آورد و در نهايت منجر به شهادت مظلومانة حضرت علي(7) و پايان حكومت عادلانهاش گرديد; بنابراين ميتوان گفت: انگيزة حضرت (7) در بيان آن خطبه، انگشت گذاردن روي نقاط ضعفي است كه در نوع زنان موجود بوده و ميتوانسته خطرساز باشد. آري اگر بنا باشد زني رهبري سياسي و زمام مسائل حكومتي را در دست گيرد، نبايد چنان نقاط ضعفي را در وي ناديده گرفت، چنان كه مردان هم بدون داشتن لياقت و قابليتهاي لازم، نميتوانند مسئوليتهاي رهبري و حكومتي را به عهده گيرند.

در واقع حضرت (7) خواستهاند با اشاره به نقاط ضعف موجود در نوع زنان، به انبوه مردمي كه چشم و گوش بسته به دنبال يك زن راه افتاده و عليه امام عادل خويش فتنهاي برپا ساختهاند، هشدار داده و آنان را از ادامة حركت در مسير باطل و خطرساز باز دارند.

البته حضرت علي (7) در مواضعي ديگر از نهج البلاغه، آن جا كه لازم بوده، از مردان نيز انتقاد نموده و معايب اخلاقي و عملي آنها را تذكر دادهاند. يا در جاي ديگر، ضمن بيانات كوبندهاي، مردم بصره و كوفه را با تعبيرات تندي همچون سبك عقلي و سفاهت مورد انتقاد قرار ميدهند; يعني درست همان خصلتي كه به عنوان سومين صفت مذموم زنان در خطبة 79، بيان شده است. اين مطلب رهنمودي است كه نشان ميدهد: تعبير «هن نواقص العقول» همة زنان را در همة طبقات و همة اعصار و قرون در بر نميگيرد; بلكه مشاراليه سخن حضرت(7)در مرحلة اول، زني است كه طوفان جنگ را عليه حق و حقيقت بر انگيخت، و در مرحلة بعد متوجه زناني است كه در تمام اعصار و قرون در فكر و عمل، مشابه اين زن هستند. البته اين شيوه، شيوة قرآن كريم است كه در بعضي مواقع، به انگيزة هدايت مردم، نقاط ضعف نوع انسان را تذكر ميدهد. مثلاً وقتي انسان را موجودي «هلوع» معرفي ميكند (كه اگر گزندي به او برسد، بيتابي ميكند و اگر چيزي به او رسد، بسيار منع كننده و باز دارنده از رسيدن خيرات به ديگران است)، انسان را وا ميدارد تا با شناسايي نقاط ضعف، به اصلاح خود پرداخته و در زمرة نماز گزاراني درآيد كه قرآن كريم آنها را از خطر انحراف، خارج ساخته است. از سوي ديگر ميدانيم كه حضرت مفسر قرآن كريم و مبين احكام وحي بودهاند. حال اگر منطق قرآن را در مورد نوع زن بشناسيم، انديشههاي حضرت را نيز شناختهايم. قرآن كريم، ارزش انسانها را به تقواي آنها ميداند و زن و مرد بودن را در رسيدن به كمال، دخيل نميداند. مثلاً وقتي از حضرت مريم (3)، آسيه همسر فرعون، خواهر حضرت موسي (7)، مادر حضرت مريم و بعضي زنان برجسته، چنان به نيكي ياد كرده و كمالاتشان را تصريحاً يا تلويحاً ذكر مينمايد و به استعداد و لياقتهاي آنها در راه كسب كرامتهاي انساني، اعتراف مينمايد، آيا ميتوان پذيرفت حضرت علي (7) كه آشناترين انسانها به منطق قرآن است، در صدد تحقير زن برآمده و او را موجودي پست و خوار معرفي نمايد؟

از سوي ديگر آن همه بزرگداشت و تعظيم حضرت (7) نسبت به حضرت زهرا (3) يا دختر گراميشان حضرت زينب (3) (كه نام او را چون زينت پدر است زينب مينهد او كه با نقشآفريني در حادثة عاشورا، توانست نمونة بيبديل و نسخهاي مجرد در تاريخ باقي بماند) هرگز با اعتقاد به نقصان ذاتي و فطري زن هماهنگ نيست. حال دليل فرمايش حضرت (7) را از ادامة كلام مبارك خودشان ميتوان بدست آورد. از آن جا كه در عرصة قضاوت و داوري، گاه نياز به شهادت شهود هست و شهادت دو زن (طبق فرمودة خداي تعالي) برابر است با شهادت يك مرد، از سوي ديگر يكي از شرايط شاهد، دارا بودن قواي عقلاني است و به شهادت سفيه، نادان، ساهي يا غافل اهمّـيّت داده نميشود، ميتوان نتيجه گرفت كه مقصود حضرت از نقص عقل، سفاهت و كم عقلي نيست; زيرا شهادت شاهد سفيه اصلاً پذيرفته نيست و مرد و زن با تعداد بيشتر و كمتر تفاوتي ندارند. از طرفي علت كافي نبودن شهادت يك زن، نبودن مستمر و دائمي زنان در عرصة حوادث اجتماعي است. زنان به علت اشتغال شديد به امور خانهداري و تربيت اولاد كه بزرگترين مسئوليت طبيعي و مطلوب آنهاست، غالباً در متن وقايع و امور جاري اشخاص و اصناف قرار نميگيرند و كمتر اتفاق ميافتد كه احاطة لازم را كه صحت شهادت مبتني بر آن است، بدست آورند و گاه ممكن است مطلبي را فراموش نمايند.

افزون بر اين، غليان عواطف و احساسات كه با تدبير خالق حكيم در وجود زن سرشته شده، محتمل بلكه متيقّن است كه در پارهاي اوقات از كارآيي قوة تفكر او بكاهد; كه البته اين مطلب هم در جاي خود نوعي ارزش تلقي ميشود.